Inhoud:
Handboek bomen, Kennisbank en Norminstituut bomen
Gehanteerde en diverse documenten
Een Bomen Effect Analyse is een werkvolgorde die is opgesteld door de Bomenstichting in samenwerking met het Centrum Regelgeving en onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek. Een min of meer landelijk erkende richtlijn waaraan alle overheidsinstellingen zich hebben verbonden, overigens wordt de richtlijn ook steeds meer gebruikt door derde, niet alleen omdat het consequent volgen van de werkvolgorde, die bestaat uit 16 bouwstenen, verdeeld over 4 onderdelen, erg handig is, het is in hoofdzaak ook erg prettig dat alle partijen dezelfde criteria hanteren.
Bomen Effect Analyse - Advies
De richtlijn van een Bomen Effect Analyse is dus een sterk wapen tegen het (on)bedoeld verwijderen van waardevolle bomen door bouw- of aanlegactiviteiten. Deze werkvolgorde brengt in een vroegtijdig stadium de bouw- of aanlegeffecten in kaart die betrekking hebben op de kwaliteit van de boom, de betekenis en het mogelijk duurzaam behoud. Daarnaast worden de mogelijke extra kwaliteitsmogelijkheden t.b.v. de bomen in kaart gebracht, waarmee mogelijk de duurzaamheid van de boom nog meer gewaarborgd kan worden.
Afbeelding 1: Richtlijn bomen effect analyse, deze werkvolgorde bestaat uit 4 onderdelen en 16 bouwstenen.
Een Bomen Effect Analyse is een gestructureerde werkvolgorde. Echter, tenzij anders vermeld in het rapport, wordt de technische inhoud van onze rapporten altijd bepaald door het Handboek Bomen. Het Handboek Bomen omvat gestandaardiseerde kwaliteitseisen, richtlijnen en normen die van toepassing kunnen zijn bij uitvoerende werkzaamheden, die plaats vinden aan of rondom een boom. De toepassing van het Handboek Bomen binnen een organisatie waarborgt de kwaliteitszorg rond bomen op professionele wijze.
Handboek bomen, Kennisbank en Norminstituut bomen
Het Handboek Bomen is ook geschikt als naslagwerk en dient als onafhankelijke kennisbron. Via de Kennisbank kunnen gebruikers online een breed scala aan onderwerpen raadplegen. De kwaliteitseisen, richtlijnen en normen in het Handboek Bomen kunnen dienen als onderbouwing van een advies aan collega’s, het college van BURGEMEESTER EN WETHOUDERS en overige belanghebbende, zoals bewoners. Elke vier jaar verschijnt er een update van het Handboek Bomen. Het Handboek Bomen is inhoudelijk gevalideerd door vakspecialisten uit de branche. Naast deelname van opdrachtgevers, opdrachtnemers en opleiders zijn externe specialisten intensief betrokken bij de validatie. Denk hierbij aan, boomkwekers, bodemkundige, civiele deskundige etc. etc.
Afbeelding 2: Het Handboek Bomen is een erkende bron die gestandaardiseerde kwaliteitseisen bevat en tevens dient als naslagwerk.
Toelichting: Beoordeling functie of waarde van de boom
Naast de algemene functiewaarden die voor elke boom van toepassing zijn, is de omgeving waarbinnen een boom zich bevindt ook van belang. Een boom binnen het stedelijk gebied heeft doorgaans een hele andere waarde dan een boom in het buitengebied. Om deze reden is er een bomenverordening opgesteld, waarin (lokale)regels zijn opgenomen om bepaalde bomen en houtopstanden (soms extra) te beschermen. Op basis van de bomenverordening zijn vier beoordelingscriteria vastgesteld
-
Beoordelingscriteria 1: Waarde voor stadsschoon of landschap
-
Beoordelingscriteria 2: Natuur- en milieuwaarde
-
Beoordelingscriteria 3: Cultuurhistorische waarde
-
Beoordelingscriteria 4: Waarde voor de leefbaarheid
Op elk van de bovengenoemde criteria kan een boom 3
mogelijke classificeringen krijgen:
-
Top waarde
-
Hoge waarde
-
Normale waarde
Afbeelding 1:In de bomenverordening zijn regels opgenomen om bepaalde bomen en houtopstanden (extra) te beschermen
Beoordelingscriteria 1: Waarde voor stadsschoon of landschap
Bomen die geen of nauwelijks toegevoegde waarde hebben voor het stadsschoon of het landschap vallen in categorie B3. Een boom van een beperkte grootte zal zelden beeldbepalend zijn voor de gemeente. Hij kan echter wel in een verder vrij boomloze straat een beeldbepalende waarde hebben voor de directe omgeving. Zo’n boom kan dus in categorie B2 terecht komen.
-
Categorie B1 - Topwaarde: Beeldbepalend voor de gemeente;
-
Categorie B2 - Hoge waarde: Beeldbepalend voor de wijk of buurt;
-
Categorie B3 - Normale waarde: Zichtbaar of beeldbepalend voor de plek of de directe omgeving
Beoordelingscriteria 2: Natuur- en milieuwaarde
Inheemse boomsoorten zijn ecologisch gezien in beginsel waardevoller dan uitheemse soorten, omdat er ‘van nature’ meer planten, dieren en insecten gebruik maken van deze boomsoorten. Bekijk en lees ook de Biodiversiteitsclassificaties. Daarentegen biedt een grote uitheemse boom meer schuilplaats dan een kleine inheemse boom.
-
Categorie N1 - Topwaarde: Ecologisch of milieutechnisch waardevol voor de gemeente;
-
Categorie N2 - Hoge waarde: Ecologisch of milieutechnisch waardevol voor buurt of wijk;
-
Categorie N3 - Normale waarde: (beperkte) toegevoegde ecologische- of milieutechnische waarde voor de plek of de directe omgeving.
Beoordelingscriteria 3: Cultuurhistorische waarde
Het gaat hier om bomen verweven met de geschiedenis van de omgeving. Het kunnen tevens bomen zijn die als gedenkboom zijn aangeplant of onderdeel uitmaken van een gemeentelijk- of rijksmonument.
-
Categorie C1 - Topwaarde: Cultuurhistorisch waardevol voor de gemeente;
-
Categorie C2 - Hoge waarde: Cultuurhistorisch waardevol voor buurt of wijk;
-
Categorie C3 - Normale waarde: Cultuurhistorisch waardevol voor de plek of de directe omgeving.
Beoordelingscriteria 4: Waarde voor de leefbaarheid
Het gaat hier om de mate dat de boom een bijdrage levert aan een aangename woonomgeving. Bijvoorbeeld door te zorgen voor gewenste beschaduwing of een plek om te spelen, zoals een klimboom.
-
Categorie L1 - Topwaarde: Waardevol voor de leefbaarheid van de gemeente;
-
Categorie L2 - Hoge waarde: Waardevol voor de leefbaarheid van buurt of wijk;
-
Categorie L3 - Normale waarde: Waardevol voor de leefbaarheid van de plek of de directe omgeving.
Classificering Biodiversiteit
In 2010 was er nog ongeveer een derde over van onze biodiversiteit vergeleken met 1900. Dit verlies is onder andere te wijten aan intensieve landbouw, de aanleg van wegen en vooral verstedelijking en verstening. Het aanplanten van bijvoorbeeld extra bomen lijkt een voor de hand liggende oplossing. Echter, niet elke boom ondersteunt hetzelfde aantal dieren- en plantensoorten.
Een Zomereik en een Schietwilg, (die beide op de groene lijst staan) ondersteunen direct en indirect ongeveer 450 verschillende dieren- en insectensoorten, terwijl een Amerikaanse eik (die op de zwarte lijst staat) slechts ongeveer 13 dieren- en insectensoorten ondersteunt. Nog een voorbeeld, een plataan (die vermeld staat op de gele lijst) is uitstekend geschikt als stadsboom dankzij zijn weerstand tegen voedselarme bodems, droogteperioden, gesloten verharding en strooizout. Bovendien kan deze boom snel een dichte groene massa vormen, wat gunstig is voor schaduwvorming. Echter, in termen van biodiversiteit levert de plataan slechts een matige bijdrage. En daarom staat hij op de gele lijst.
Tabel 1: De Groene lijst met boomsoorten die veel bijdragen aan de Biodiversiteit
De groene, gele en zwarte lijst versus Biodiversiteit
Sinds enkele jaren wordt er een groene, gele en zwarte lijst gehanteerd. Praktisch alle inheemse boomsoorten (boomsoorten die van oorsprong in Nederland voorkomen) leveren doorgaans een hogere bijdrage aan de biodiversiteit. Veel van deze soorten staan op de groene lijst. Daarnaast is er sprake van uitheemse boomsoorten, (boomsoorten die van oorsprong niet in Nederland voorkwamen) ook wel exoten genoemd.
Tabel 2: De zwarte en de gele lijst met boomsoorten die beperkt bijdragen of zelf schadelijk zijn voor de biodiversiteitt
Niet alle exoten die zich vestigen vormen een risico voor de natuur, deze boomsoorten staan op de gele lijst. Sommige soorten, die aangeduid worden als invasieve exoten, gedijen echter zo goed dat ze inheemse soorten verdringen, schade aan de natuur veroorzaken en verlies van biodiversiteit met zich meebrengen. Deze soorten staan daarom op de zwarte lijst. Bronnen: Centraal Bureau voor de Statistiek, Wageningen University & Research en Natuur & Milieu
De groene lijst versus Biodiversiteit
Latijnse Naam Nederlandse Naam
Drietandesdoorn
Veldesdoorn/Spaanse aak
Kolchise esdoorn
Noorse esdoorn
Gewone esdoorn
Rode esdoorn
Zilver esdoorn
Rode paardenkastanje
Witte paardenkastanje
Japanse Kaukasische els
Hartbladige els
Zwarte els
Witte els
Krentenboompje
Zwarte berk
Papierberk
Ruwe berk
Zachte berk
Witte Himalayaberk
Haagbeuk
Tamme kastanje
Trompetboom
Zwepenboom
Judasboom
Gele kornoelje
Rode kornoelje
Zweedse kornoelje
Hazelaar
Bastaard hanespoordoorn
Tweestijlige meidoorn
Eenstijlige meidoorn
Beuk
frangula Vuilboom/sporkehout
Smalbladige es
Gewone es
Pluim-es
Valse Christusdoorn
Hulst
Jeneverbes
Chinese vernisboom
Wilde liguster
Tulpenboom
Appel (alle soorten)
Mispel
Witte moerbei
Zwarte moerbei
Fijnspar
Blauwe spar
Zwarte den
Grove den
Acer buergerianum
Acer campestre
Acer cappadocicum
Acer platanoides
Acer pseudoplatanus
Acer rubrum
Acer saccharinum
Aesculus ×carnea
Aesculus hippocastanum
Alnus ×spaethii
Alnus cordata
Alnus glutinosa
Alnus incana
Amelanchier arborea
Betula nigra
Betula papyrifera
Betula pendula
Betula pubescens
Betula utilis
Carpinus betulus
Castanea sativa
Catalpa bignonioides
Celtis occidentalis
Cercis siliquastrum
Cornus mas
Cornus sanguinea
Cornus suecica
Corylus avellana
Crataegus ×lavallei
Crataegus laevigata
Crataegus monogyna
Fagus sylvatica
Frangula alnus/Rhamnus
Fraxinus angustifolia
Fraxinus excelsior
Fraxinus ornus
Gleditsia triacanthos
Ilex aquifolium
Juniperus communis
Koelreuteria paniculata
Ligustrum vulgare
Liriodendron tulipifera
Malus (alle soorten)
Mespilus germanica
Morus alba
Morus nigra
Picea abies
Picea pungens
Pinus nigra
Pinus sylvestris
Latijnse Naam Nederlandse Naam
Grauwe abeel
Zwarte populier
Ratelpopulier
Balsempopulier
Zoete kers
Kerspruim
Zure kers
Mantsjoerijse kers
Gewone vogelkers
Japanse sierkers
Japanse sierkers
Sleedoorn
Sierpeer
Wilde peer
Moseik
Scharlaken eik
Hongaarse eik
Steeneik
Moeraseik
Wintereik
Zomereik
Wegedoorn
Bindwilg
Schietwilg
Geoorde wilg
Chinese treurwilg
Boswilg
Grauwe wilg
Kraakwilg
Laurierwilg
Bittere wilg
Kruipwilg
Amandelwilg
Katwilg
Gewone vlier
Bergvlier
Lijsterbes
Zweedse meelbes
Breedbladige meelbes
Honingboom
Honingboom
Franse tamarisk
Venijnboom
Gewone linde
Gewone linde
Amerikaanse linde
Winterlinde
Zomerlinde
Zilverlinde
Iep (alle soorten)
Populus ×canescens
Populus nigra
Populus tremula
Populus trichocarpa
Prunus avium
Prunus cerasifera
Prunus cerasus
Prunus maackii
Prunus padus
Prunus sargentii
Prunus serrulata
Prunus spinosa
Pyrus calleryana
Pyrus pyraster
Quercus cerris
Quercus coccinea
Quercus frainetto
Quercus ilex
Quercus palustris
Quercus petraea
Quercus robur
Rhamnus cathartica
Salix ×rubens
Salix alba
Salix aurita
Salix babylonica
Salix caprea
Salix cinerea
Salix fragilis
Salix pentandra
Salix purpurea
Salix repens
Salix triandra
Salix viminalis
Sambucus nigra
Sambucus racemosa
Sorbus aucuparia
Sorbus intermedia
Sorbus latifolia
Styphnolobium japonicum Sophora japonica
Tamarix gallica
Taxus baccata
Tilia ×europaea
Tilia vulgaris
Tilia americana
Tilia cordata
Tilia platyphyllos
Tilia tomentosa
Ulmus (alle soorten)
Tabel 1: De Groene lijst met boomsoorten die veel bijdragen aan de Biodiversiteit
De Zwarte lijst versus Biodiversiteit
Latijnse Naam Nederlandse Naam
Wilgacacia
Vederesdoorn
Grijze streepjesbastesdoorn
Hemelboom
Amerikaans krentenboompje
Krentenboompje
Erwtenboompje
Canadese kornoelje
Dwergmispel
Dwergmispel
Dwergmispel
Grote boogcotoneaster
Rimpelige cotoneaster
Wilgbladige cotoneaster
Smalle olijfwilg
Zilverwilg
Langstelige olijfwilg
Acacia saligna
Acer negundo
Acer rufinerve
Ailanthus altissima
Amelanchier lamarckii
Amelanchier spicata
Caragana arborescens
Cornus sericea
Cotoneaster ×watereri
Cotoneaster ambiguus
Cotoneaster boisianus
Cotoneaster bullatus
Cotoneaster rehderi
Cotoneaster salicofolius
Elaeagnus angustifolia
Elaeagnus commutata
Elaeagnus multiflora
Latijnse Naam Nederlandse Naam
Schermolijfwilg
Pennsylvaanse es
Anna Paulownaboom
Weymouthden
Canadapopulier
Witte abeel
Mesquite
Amerikaanse vogelkers
Kleine vogelkers
Amerikaanse eik
Azijnboom
Valse acacia
Sering
Bijenboom
Talgboom
Westelijke hemlockspar
Elaeagnus umbellata
Fraxinus pennsylvanica
Paulownia tomentosa
Pinus strobus
Populus ×canadensis
Populus alba
Prosopis juliflora
Prunus serotina
Prunus virginiana
Quercus rubra
Rhus typhina
Robinia pseudoacacia
Syringa vulgaris
Tetradium daniellii
Triadica sebifera
Tsuga heterophylla
Tabel 2: De Zwarte lijst met boomsoorten die schadelijk zijn voor de Biodiversiteit
De gele lijst versus Biodiversiteit
Boomsoorten die niet op de groene of zwarte lijst voorkomen, worden door ons automatisch op de gele lijst geplaatst. De term "de gele lijst" is door ons zelf in het leven geroepen wegens gebrek aan een betere benaming, Het is dus geen erkende of veel voorkomende term.